10 menstruatiesymptomen: alles wat je moet weten

Het belangrijkste teken dat je menstruatie op komst is, zijn menstruatiebloedingen. Wist je echter dat je ook andere tekenen en symptomen kan krijgen die met je menstruatie gepaard gaan? Sommige symptomen doen zich voor voordat je menstruatie is begonnen en zijn eerder een teken dat je menstruatie eraan komt. Andere symptomen treden op zodra je begint te bloeden. Lees verder om alles te weten te komen over 10 van de meest voorkomende menstruatiesymptomen, de oorzaak ervan en welke risicofactoren je vatbaarder maken voor bepaalde symptomen. 

1. Menstruatiepijn of menstruatiekrampen

Menstruatiepijn is een van de meest voorkomende menstruatiesymptomen. De meeste vrouwen zullen ooit wel eens last hebben van krampen tijdens of rond hun menstruatie. Het kan aanvoelen als pijnlijke spierkrampen rond de buik, als een doffe of constante pijn of zelfs als hevige spasmen. 

Bij sommige vrouwen kan de intensiteit van deze pijn variëren naargelang de cyclus: bij sommige menstruaties hebben ze weinig tot geen pijn en bij andere veel pijn.

Menstruatiepijn begint meestal als je begint te bloeden, maar sommige vrouwen hebben last van menstruatiekrampen in de dagen voor de menstruatie.

Oorzaken van menstruatiepijn

Tijdens je menstruatie trekt je baarmoeder samen om het baarmoederslijmvlies af te stoten. Door deze samentrekking worden de bloedvaten in het baarmoederslijmvlies dichtgedrukt, waardoor de bloed- en zuurstoftoevoer naar je baarmoeder tijdelijk wordt afgesneden. Door het gebrek aan zuurstof in de weefsels van je baarmoeder komen er chemische stoffen vrij die pijn kunnen veroorzaken.

Het lichaam geeft ook prostaglandinen af. Dit zijn chemische stoffen die de baarmoederspieren nog meer doen samentrekken, wat ook pijn kan veroorzaken. 

Het kan dat sommige vrouwen meer pijn voelen dan anderen door een opeenhoping van prostaglandinen, die de samentrekkingen sterker maken. 

Gezondheidsproblemen die menstruatiepijn kunnen verergeren

• Endometriose. Een aandoening waarbij baarmoederweefsel buiten de baarmoeder groeit, zoals in de eileiders en eierstokken. Vrouwen met endometriose kunnen intense pijn ervaren wanneer het slijmvlies wordt afgestoten. 
• Fibromen. Deze niet-kankerachtige tumoren kunnen rond de baarmoeder groeien en de pijn van menstruatiekrampen verergeren. 
• Eileiderontsteking. Deze infectie van de baarmoeder, eileiders en eierstokken veroorzaakt een ernstige ontsteking. 
• Adenomyose. Dit is een aandoening die lijkt op endometriose, in die zin dat weefsel dat normaal de baarmoeder bekleedt elders aangroeit, in dit geval in de gespierde baarmoederwand. Dit maakt de menstruatie bijzonder pijnlijk, omdat het weefsel wordt afgestoten.

Raadpleeg je arts als je hevige pijn hebt of als je merkt dat je normale menstruatiepatroon verandert, bijvoorbeeld als je zwaarder menstrueert dan normaal of als je menstruatie onregelmatig wordt. 

2. Pijnlijke of gevoelige borsten

Gevoelige of pijnlijke borsten zijn vaak voorkomende menstruatie- of premenstruatiesymptomen. Gevoeligheid of pijn als gevolg van de menstruatie: 

• Voelt aan als een doffe, zware of pijnlijke pijn, die mild tot ernstig kan zijn.
• Begint tot twee weken voor de menstruatie, wordt geleidelijk erger en verdwijnt zodra de menstruatie voorbij is. 
• Treedt op in beide borsten (maar niet altijd) en kan zich zelfs uitbreiden naar het gebied rond de oksel.

Oorzaken van pijn in de borsten tijdens of rond de menstruatie

De meest waarschijnlijke oorzaak van pijnlijke of gezwollen borsten rond de menstruatie zijn hormonale veranderingen tijdens de menstruatiecyclus. Als het begin van de menstruatie nadert, is een verhoogd progesteronniveau waarschijnlijk de oorzaak van gevoeligheid of pijn. 

Het progesteronniveau stijgt na de ovulatie en bereikt een hoogtepunt rond dag 21 van een cyclus van 28 dagen. Vervolgens daalt deze naarmate de menstruatie nadert. Pijnlijke borsten rond deze tijd kunnen te wijten zijn aan gezwollen melkklieren in de borsten als gevolg van een hoog progesteronniveau. Als de pijn in je borsten niet wegtrekt of op andere tijden van je menstruatiecyclus optreedt, moet je dit met je arts bespreken om een ernstiger probleem te kunnen uitsluiten. 

Gezondheidsproblemen die borstpijn kunnen verergeren

Als je lijdt aan 

• PMS (premenstrueel syndroom)
• Fibrocysteuze borstziekte (een goedaardige borstziekte)

dan heb je meer kans op gezwollen borsten. Hoewel de meeste vrouwen in de aanloop naar hun menstruatie last zullen hebben van gevoelige borsten, kunnen de volgende risicofactoren een rol spelen: 

• een familiegeschiedenis van gevoelige borsten voor of tijdens de menstruatie 
• een vetrijk dieet 
• te veel cafeïne (hoewel er geen exacte cijfers bestaan voor de hoeveelheid cafeïne, vooral omdat er onvoldoende onderzoek naar is gedaan, merken sommige vrouwen een afname van pijn in de borsten wanneer ze minder cafeïne of helemaal geen cafeïne meer nuttigen). 

Meestal gaat de pijn in de borsten weg zodra je menstruatie voorbij is. Als je echter andere symptomen opmerkt, zoals de symptomen hieronder, raadpleeg dan je arts: 

• Bloederige of heldere afscheiding uit je tepel 
• Een nieuwe knobbel die niet weggaat na je menstruatie
• Aanhoudende en onverklaarbare pijn 
• Roodheid, etter rond je tepel of koorts, wat allemaal op een infectie kan wijzen. 

3. Puistjes

Sommige vrouwen merken dat ze puistjes of acne krijgen rond hun menstruatie, meestal ervoor. Acne komt in de dagen voor de menstruatie bij volwassen vrouwen eigenlijk vaker voor dan je zou denken! 

Uit een onderzoek onder 400 vrouwen in 2001 bleek dat 44% last had van premenstruele acne¹.  In het kader van een ander onderzoek uit hetzelfde jaar had 65% van de deelnemers last van acne rond de menstruatie². 

Oorzaken van puistjes

Hoewel acne ook bij mannen kan voorkomen, hebben vrouwen er vaker last van. Dit komt door de veranderingen in de hormoonniveaus tijdens de menstruatiecyclus. 

Als je menstruatie op komst is, dalen de oestrogeen- en progesteronniveaus, waardoor de vetproducerende klieren naast je haarzakjes in de huid meer olie (talg) gaan produceren. 

Te veel talg kan de poriën in je huid verstoppen, waardoor bacteriën kunnen gedijen, wat kan leiden tot huidontsteking en... acne?

Gezondheidsproblemen die acne rond de menstruatie kunnen verergeren

Acne kan ook een symptoom zijn van polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS). Praat met je arts als je naast acne een van de volgende symptomen opmerkt: 

• onregelmatige of geen menstruatie; 
• overmatige haargroei in je gezicht, op je borst, rug of achterste; 
• gewichtstoename;
• haaruitval of haar dat dunner wordt;
• moeite om zwanger te worden als je probeert zwanger te worden. 

4. Menstruatie vermoeidheid

Menstruatie vermoeidheid is vermoeidheid die optreedt vlak voor of tijdens de menstruatie.  

Vermoeidheid is een symptoom van PMS (Premenstrueel syndroom), dat door veel deskundigen in verband wordt gebracht met hormonale veranderingen. In de loop van de menstruatiecyclus schommelen de oestrogeen- en progesteronniveaus, wat kan leiden tot vermoeidheid.

De daling van oestrogeen en progesteron in de luteale fase (de fase van je cyclus tussen de ovulatie en de eerste dag van je volgende menstruatie) kan ook een daling veroorzaken van een ander hormoon, serotonine, een stemmingsbevorderende neurotransmitter (een gelukshormoon!) Wanneer het serotonineniveau daalt, kan je slechtgezind zijn en minder energie hebben.

Dingen die Menstruatie vermoeidheid kunnen verergeren

Menstruatie vermoeidheid kan ook veroorzaakt worden door:

• Een laag ijzergehalte. Soms kan hevig bloedverlies tijdens de menstruatie leiden tot bloedarmoede als gevolg van een ijzertekort. Dit kan zwakte en vermoeidheid veroorzaken, omdat ijzer zo belangrijk is voor het zuurstoftransport in het bloed. 
• Plotse bloedsuikerschommelingen. Sommige vrouwen krijgen rond hun menstruatie trek in bepaalde dingen, waardoor ze te veel zoetigheid of voedsel met toegevoegde suikers eten. Dit soort voedsel kan een piek in de bloedsuikerspiegel veroorzaken, waardoor de energie plotseling afneemt.  
• Verstoorde slaap. Als je 's nachts niet kan slapen wegens menstruatiepijn of als je door stemmingswisselingen moeilijk de slaap kan vatten, is het normaal dat je je de volgende dag moe voelt.

Als je vermoeidheid slopend is of je dagelijkse activiteiten belemmert, of als je na je menstruatie nog steeds moe bent, praat dan met je arts om het te laten onderzoeken. 

5. Opgeblazen buik en vasthouden van water

Als je hebt gemerkt dat je spijkerbroek strakker zit dan normaal rond je menstruatie, is je menstruatie waarschijnlijk de boosdoener. Een veel voorkomend PMS-symptoom is een opgeblazen gevoel of het vasthouden van water vlak voordat de menstruatie begint. Dit symptoom kan één tot twee weken voor de menstruatie optreden en kondigt aan dat de menstruatie op komst is.

Oorzaken van een opgeblazen gevoel en het vasthouden van water rond je menstruatie

Net als veel andere PMS-symptomen wordt het vasthouden van water waarschijnlijk veroorzaakt door schommelende hormonen. Een zoutrijk dieet kan er echter ook voor zorgen dat je meer water vasthoudt rond je menstruatie.

Als dit een terugkerend probleem is, vraag je arts dan welke behandeling mogelijk is.

6. Pijn in de onderrug

Uit een onderzoek uit 2015 bleek dat 16% van de vrouwen die last had van menstruatiepijn, ook pijn in de onderrug had tijdens hun menstruatie³.

Oorzaken van pijn in de onderrug tijdens de menstruatie

Tijdens je menstruatie trekt je baarmoeder samen om het oude baarmoederslijmvlies af te stoten. Deze samentrekkingen kunnen extra spierpijn veroorzaken (bovenop de andere soorten menstruatiepijn), die kan uitstralen naar de onderrug. 

Gezondheidsproblemen die rugpijn tijdens de menstruatie kunnen verergeren

Bepaalde medische aandoeningen kunnen rugpijn tijdens de menstruatie verergeren, waaronder:

• Endometriose
• Baarmoederfibromen 
• Adenomyose
• Rugaandoeningen of -letsel

Als de pijn in je onderrug zo ernstig is dat je dagelijkse activiteiten erdoor worden verstoord, raadpleeg dan je arts om de oorzaak en de juiste behandeling voor je persoonlijke situatie te bepalen. 

7. Hoofdpijn of migraine

De menstruatie kan zogenaamde 'hormoonhoofdpijn' uitlokken. Hoofdpijn of migraine die met hormonale veranderingen gepaard gaan, kunnen verergeren rond de tijd dat je menstruatie eraan komt.

Volgens dr. Anne MacGregor van het National Migraine Centre in het Verenigd Koninkrijk⁴ is de kans het grootst dat een vrouw migraine krijgt tijdens de twee dagen voor haar menstruatie of tijdens de eerste drie dagen van haar menstruatie. 

Oorzaken van hoofdpijn of migraine rond je menstruatie

Menstruatie migraine of hormonale hoofdpijn wordt meestal veroorzaakt door een natuurlijke oestrogeendaling rond het einde van de luteale fase en het begin van de menstruatie. 

Dingen die hormonale hoofdpijn kunnen uitlokken

Hormonale hoofdpijn kan ook worden veroorzaakt door 

• orale voorbehoedsmiddelen
• de menopauze 
• zwangerschap

Raadpleeg je arts als je hoofdpijn hardnekkig is, ondraaglijk is of na je menstruatie aanhoudt.

8. Stemmingswisselingen en -stoornissen

Stemmingswisselingen, angst, depressie en prikkelbaarheid zijn veel voorkomende tekenen dat je menstruatie eraan komt. Stemmingswisselingen zijn een typisch PMS-symptoom. Sommige vrouwen hebben ook last van zogenaamde verergerde stemmingsstoornissen of het premenstrueel dysforiesyndroom (PMDD). Dit is in feite een extreme vorm van PMS.

Bij PMDD zijn de emoties intenser en zijn de stemmingswisselingen meer uitgesproken. Zowel PMS als PMDD komen ongeveer 7 tot 10 dagen voor je menstruatie op gang en duren tot de eerste dagen van je menstruatie.

Oorzaken van stemmingswisselingen rond je menstruatie

Net als bij veel andere menstruatiesymptomen, zijn de gevoelens van angst of prikkelbaarheid die met PMS of PMDD gepaard gaan waarschijnlijk te wijten aan de hormonale veranderingen in de cyclus.

Dingen die stemmingswisselingen tijdens je menstruatie kunnen verergeren

Hoewel de oorzaak van PMDD onduidelijk is, zijn er een paar verklaringen waarom sommige vrouwen rond hun menstruatie ergere stemmingswisselingen hebben en ernstigere stemmingsstoornissen ervaren, zoals:

• een aanleg tot depressie 
• zeer gevoelig zijn voor hormonale veranderingen 
• genetica

Als je ernstige stemmingswisselingen of zelfmoordgedachten hebt, bespreek je symptomen dan zo snel mogelijk met je arts.

9. Maag- en darmproblemen

Rond je menstruatie kan je last hebben van constipatie of diarree. Uit een onderzoek uit 2014 bleek zelfs dat 73% van de vrouwen in het onderzoek ten minste één maag- en darmprobleem had rond hun menstruatie⁵, waarbij diarree een van de meest voorkomende klachten was. 

Oorzaken van menstruele diarree en constipatie

Zoals voor veel van de andere symptomen van menstruatie, zijn hormonen hier waarschijnlijk de boosdoener. De toename van het hormoon progesteron, dat het baarmoederslijmvlies dikker maakt, kan bij sommige vrouwen constipatie veroorzaken. 

De toename van prostaglandinen, de hormonen die de spieren doen samentrekken om het baarmoederslijmvlies af te stoten, rond de menstruatie kan daarentegen diarree veroorzaken.

Wanneer het prostaglandineniveau hoog is, kan het hormoon deels in de bloedstroom terechtkomen en bij andere organen, zoals de darmen, belanden. Hoge prostaglandineniveaus in de darmen kunnen samentrekkingen van de spieren van de darmen of de dikke darm veroorzaken, wat tot diarree leidt.

Als deze maag- en darmklachten aanhouden, neem dan contact op met je arts om een diagnose te stellen of om andere mogelijke oorzaken uit te sluiten.

10. Slecht slapen

Of het nu krampen of stemmingswisselingen zijn die je 's nachts wakker houden, slecht slapen is een veelgehoorde klacht voor vrouwen rond hun menstruatie. Een andere mogelijke reden voor slecht slapen rond je menstruatie: veranderingen in de lichaamstemperatuur. 

Oorzaken van slecht slapen tijdens je menstruatie

Door hormoonschommelingen kan je lichaamstemperatuur na de ovulatie ongeveer een halve graad stijgen. Zo kan je aan de hand van je basale lichaamstemperatuur nagaan of je al dan niet een eisprong hebt gehad. Dat halve graadje lijkt misschien niet veel, maar het kan je slaap beïnvloeden omdat je makkelijker slaapt als je lichaamstemperatuur lager is. 

Veelgestelde vragen over menstruatiesymptomen

Wat zijn de tekenen dat je menstruatie op komst is?

Iedereen is anders. De tekenen dat je menstruatie op komst is, kunnen voor jou iets anders zijn dan voor andere vrouwen. Dit zijn echter enkele van de mogelijke menstruatiesymptomen die je kan ervaren:

• Krampen
• Stemmingswisselingen
• Gevoelige borsten
• Hoofdpijn

Wat gebeurt er vlak voor je menstruatie?

Als je niet zwanger bent, wordt je verdikte baarmoederslijmvlies afgestoten wegens de dalende hormoonniveaus.
Deze hormonale veranderingen zijn verantwoordelijk voor veel van de PMS-symptomen die je vlak voor je menstruatie kan ervaren.

Kan een prille zwangerschap aanvoelen als een menstruatie?

Er zijn enkele overlappende symptomen, zoals vermoeidheid, gevoelige borsten, stemmingswisselingen en slaapproblemen. Als je vermoedt dat je zwanger bent, kan je voor de zekerheid al een zwangerschapstest doen 6 dagen voor je gemiste menstruatie.

Waarom heb ik wel menstruatiesymptomen maar geen menstruatie?

Als je zwanger bent, kan je bepaalde symptomen ervaren die overeenkomen met menstruatiesymptomen. Als je twijfelt, doe dan een zwangerschapstest.
Als je niet zwanger bent, is je uitblijvende menstruatie te wijten aan iets anders. Ontdek andere redenen waarom je menstruatie kan uitblijven. En als je bezorgd bent, ga dan naar je dokter.

Waar het op neer komt

Hoewel veel menstruatiesymptomen vervelend kunnen zijn, moet je veel rusten en het rustig aan doen. De typische symptomen van krampen, hoofdpijn en vermoeidheid zijn meestal gewoon te wijten aan hormonale schommelingen en zouden moeten verdwijnen zodra je menstruatie voorbij is. Je arts kan je eventueel medicatie voorschrijven of ontspanningstechnieken aanleren om een paar van de symptomen te verlichten. Als je meer te weten komt over je symptomen en wat je kan verwachten, en welke methode het beste werkt om ermee om te gaan, zal je er beter op voorbereid zijn als je menstruatie op komst is.