Wat is de menopauze?

Wat is de menopauze? Wanneer begint het? En wat zijn de symptomen? Als je jezelf deze vragen hebt gesteld, ben je hier aan het juiste adres. Kom alles te weten over deze overgangsperiode in het leven, zoals het verschil tussen de perimenopauze en de menopauze, en wat je kunt proberen om de symptomen te verlichten.

Wat is de definitie van de menopauze?

Als je aan de menopauze denkt, denk je waarschijnlijk aan een lange overgangsperiode met ongemakkelijke symptomen - die soms wel jaren duren - voordat de menstruatie van een vrouw uitblijft. Hoewel de menopauze doorgaans wordt beschouwd als de 'menopauzale' symptomen die een vrouw doormaakt in de tijd die voorafgaat aan de dag waarop haar menstruatie volledig stopt, verwijst de menopauze per definitie naar de dag waarop een vrouw in 12 opeenvolgende maanden geen menstruatie meer heeft gehad en niet meer zwanger kan worden. 

Na deze periode van 12 maanden wordt een vrouw als postmenopauzaal beschouwd. 

De gemiddelde leeftijd waarop de menopauze optreedt is 51 jaar, maar gewoonlijk gebeurt dit ergens tussen 45 en 55 jaar. In zeldzame gevallen kan de menopauze vroeger beginnen. Bij een menopauze bij vrouwen tussen 40 tot 45 jaar spreekt men van 'vervroegde menopauze'. Een menopauze bij vrouwen jonger dan 40 jaar wordt voortijdige eierstokinsufficiëntie genoemd. 

Wat gebeurt er tijdens de menopauze?

Een vrouw die zogenaamde 'menopauzale' symptomen ervaart, bevindt zich vaak in de periode van de perimenopauze ('peri' betekent dichtbij of rond). De perimenopauze kan jaren duren en een van de belangrijkste tekenen dat een vrouw in de perimenopauze is beland, is dat haar menstruatie onregelmatiger wordt.  

Wanneer het vruchtbare moment van een vrouw ten einde loopt, begint het oestrogeenniveau af te nemen. Deze hormonale verandering begint haar menstruatiecyclus te beïnvloeden: ze kan een ongewoon lichte of zware menstruatie krijgen of de frequentie van haar menstruatie kan veranderen.

De ervaringen van vrouwen rond deze tijd kunnen heel verschillend zijn. Bij sommige vrouwen wordt de cyclus eerst korter, bijvoorbeeld met een menstruatie om de twee tot drie weken, en blijft de menstruatie vervolgens meerdere maanden uit. Andere vrouwen kunnen vrij plotseling van een regelmatige cyclus naar helemaal geen menstruatie gaan. Onregelmatige cycli of overgeslagen menstruaties kunnen een van de eerste tekenen van de naderende menopauze zijn. 

Hoewel de perimenopauze voor elke vrouw uniek is, stopt de menstruatie na een paar maanden of jaren van verstoorde menstruatiecycli uiteindelijk helemaal. 

 

 

Waarom treedt de menopauze op?

De menopauze treedt op wanneer je eierstokken niet langer eicellen produceren. 

Bij ongeveer 5% van de vrouwen¹ kan een vervroegde menopauze (jonger dan 45 jaar) optreden. Sommige vrouwen krijgen een vroegtijdige menopauze (jonger dan 40 jaar). Dit is ongelooflijk zeldzaam, aangezien het slechts 1% van de vrouwen betreft². Deskundigen weten niet precies waarom sommige vrouwen vervroegd of vroegtijdig in de menopauze komen, hoewel dit waarschijnlijk genetisch bepaald is. Als je moeder een vervroegde menopauze kreeg, kun jij deze ook krijgen, maar dat is niet per se het geval. 

Soms kan een vervroegde menopauze worden uitgelokt door: 

• Een oöforectomie, waarbij de eierstokken worden verwijderd (chirurgische menopauze)
• Bepaalde borstkankerbehandelingen, zoals chemotherapie of radiotherapie 
• Een onderliggende aandoening, zoals het syndroom van Down of de ziekte van Addison. 

Fases van de menopauze

De menopauze verloopt in drie fases en gebeurt niet van de ene dag op de andere. Tijdens elk van deze fases past je lichaam zich aan aan de hormonale en fysiologische veranderingen: 

• Perimenopauze
  • De vroege perimenopauze begint vaak ongeveer vier jaar voor de menopauze. Tijdens deze periode heeft een vrouw per definitie onregelmatige cycli of cycli met een 'variabele lengte', met ten minste 7 dagen verschil in cycluslengte tussen opeenvolgende cycli of een cycluslengte van minder dan 25 dagen of meer dan 35 dagen.
  • De late perimenopauze begint zodra de cycli meer dan 60 dagen lang zijn.
• Menopauze. Deze fase treedt op wanneer de eierstokken niet langer eicellen vrijgeven en de menstruatie helemaal stopt.  
• Postmenopauze. Zodra je 12 opeenvolgende maanden geen menstruatie hebt gehad, word je als postmenopauzaal beschouwd. Sommige vrouwen merken dat veel van de symptomen die ze tijdens de perimenopauze hadden, beginnen af te nemen. Het kan echter vier jaar of langer duren voordat de symptomen van de menopauze helemaal ophouden als vrouwen eenmaal in de postmenopauze zijn. 

Symptomen van de menopauze

De menopauze beïnvloedt elke vrouw anders. De symptomen kunnen mild of zelfs helemaal onbestaand zijn, maar ze kunnen ook ernstig zijn.

De meest voorkomende symptomen zijn de onderstaande, uiteenlopende symptomen: 

• Vasomotorische symptomen
  • Opvliegers. Plotselinge en korte warmte-uitbarstingen die zich meestal voordoen in het gezicht, de hals en de borst, waarbij je huid rood en zweterig kan zijn.  
  • Nachtelijk zweten. Wanneer je dusdanig zweet dat je nachtkleding en beddengoed drijfnat zijn.
  • Hartkloppingen. Je kunt je hartslag duidelijker voelen.  

 

• Seksuele symptomen
  • Vaginale droogheid. Dit kan ook gepaard gaan met pijn, jeuk of ongemak tijdens het vrijen.
  • Verminderd libido 

 

• Lichamelijke symptomen
  • Stijve, pijnlijke gewrichten
  • Slaapproblemen. Je wordt uit je slaap gehouden door opvliegers of nachtelijk zweten of je kan moeilijk de slaap vatten. Wat het ook is, je kunt je hierdoor overdag moe en prikkelbaar voelen.  
  • Hoofdpijn

 

• Psychologische symptomen
  • Angst
  • Stemmingswisselingen  
  • Geheugen- en concentratieproblemen

 

Ongeveer 8 op de 10 vrouwen ervaren enkele van de bovenstaande symptomen van de menopauze voordat en nadat hun menstruatie uitblijft. De symptomen kunnen maanden of jaren voordat je menstruatie uitblijft optreden en kunnen vier jaar of langer na de laatste menstruatie aanhouden. 

Kunnen er complicaties optreden bij de menopauze?

Er treden mogelijk complicaties op die met de menopauze te maken hebben, zoals: 

• vulvovaginale atrofie (de vaginawanden worden dunner)
• pijnlijke geslachtsgemeenschap (scherpe of hevige pijn in de geslachtsorganen of het bekken tijdens, voor of na het vrijen)
• tragere stofwisseling (minder calorieën verbranden in rust dan voorheen)
• osteoporose (verzwakte botten met verminderde kracht en massa)
• cataract (een dichte, troebele zone die zich vormt in de ooglens)
• parodontale aandoening (een ontsteking van het tandvlees)
• urine-incontinentie (een plotselinge, onvrijwillige drang om te plassen) 
• hart- of bloedvataandoeningen 

Bespreek met je arts hoe je door middel van een verandering van levensstijl of hormoonvervangende therapie (HRT) het risico op een van deze mogelijke complicaties kunt beperken. 

Wanneer wordt de diagnose menopauze gesteld?

De diagnose van de menopauze wordt gesteld als je 12 opeenvolgende maanden geen menstruatie hebt gehad. Je arts kan vaststellen dat je in de perimenopauze bent als je de symptomen van de menopauze ervaart. Als je last hebt van een onregelmatige menstruatie of opvliegers en je je daar zorgen over maakt - vooral als je jonger bent dan 45 jaar - vraag je huisarts dan om een onderzoek. 

Meestal heeft je huisarts geen test nodig om een diagnose te stellen, maar in bepaalde omstandigheden (bijvoorbeeld als een vervroegde menopauze wordt vermoed), kun je een bloedonderzoek doen. Bij het bloedonderzoek wordt het volgende gemeten: 

• de waarden van het follikelstimulerend hormoon (FSH), dat stijgt, en van oestrogeen, dat daalt, tijdens de menopauze
• de niveaus van het schildklierhormoon (TSH), omdat een traag werkende schildklier symptomen kan veroorzaken die vergelijkbaar zijn met die van de menopauze. 
   

Zijn er manieren om de menopauze te behandelen?

Als je eenmaal de menopauze hebt doorgemaakt, kun je de menopauze zelf niet terugdraaien en niet opnieuw vruchtbaar worden. Er zijn echter wel dingen die je kunt doen om de symptomen draaglijker te maken. Er zijn een paar behandelingen die je huisarts je kan aanraden, veranderingen in je levensstijl die je kan toepassen en huismiddeltjes die je kunt proberen om ongemakkelijke symptomen die met de menopauze (of liever de perimenopauze) gepaard gaan, te verlichten. Lees verder om er meer over te ontdekken.

Behandeling van menopauzegerelateerde symptomen

Als de symptomen die je voor, tijdens of na de menopauze krijgt, je dagelijks leven hinderen, kan je huisarts je bepaalde behandelingen aanraden, zoals: 

• Hormoonvervangende therapie (HRT). Dit soort therapie wordt gegeven in de vorm van tabletten, huidpleisters, gels of implantaten. HRT verlicht de symptomen van de menopauze, omdat het oestrogeen vervangt dat niet langer door het lichaam wordt aangemaakt. HRT heeft vele voordelen, zoals het voorkomen van osteoporose. Praat dus met je arts over de risico's en voordelen van HRT en hoe het je zou kunnen helpen.  
• Vaginale oestrogeencrèmes, glijmiddelen of vochtinbrengende crèmes om vaginale droogheid te behandelen. 
• Cognitieve gedragstherapie (CGT). Dit helpt je om te gaan met eventuele stemmingswisselingen of uitgesproken angst in verband met de menopauze. 
• Supplementen zoals vitamine D en calcium. Door supplementen zoals vitamine D en calcium in te nemen, hou je je botten gezond. 

In sommige gevallen kan je huisarts je doorverwijzen naar een specialist als je geen HRT kan nemen of als je klachten niet afnemen. 

Veranderingen in levensstijl

Er zijn een paar veranderingen in levensstijl waarmee sommige symptomen kunnen worden verlicht: 

• Beweeg regelmatig. Kracht- en weerstandstraining kan helpen bij osteoporose en lichaamsbeweging kan ook helpen bij stemmingswisselingen. 
• Volg een gezond eetpatroon. Met een dieet met veel fruit en groenten en zuivelproducten zoals magere melk en yoghurt kun je zwakke botten verstevigen en je fitter voelen. 
• Stel je lichaam bloot aan zonlicht. Zonlicht zorgt voor de aanmaak van vitamine D, waarmee je je botten sterk houdt. Je arts kan je ook aanraden een vitamine D-supplement in te nemen, zodat je voldoende vitamine D binnenkrijgt.  
• Stop met roken en drink minder alcohol. Roken, alcohol en cafeïne kunnen opvliegers uitlokken. Het verminderen van je inname bevordert ook je algemene gezondheid, aangezien deze stoffen je risico op beroerte en hartaandoeningen kunnen verhogen, maar ook op andere aandoeningen.  
• Doe yoga of tai chi. Ontspannende, rustgevende lichaamsbeweging kan helpen angst te verminderen.  
• Doe bekkenbodemoefeningen. Dit kan helpen bij eventuele urine-incontinentie waar je last van hebt. 

Natuurlijke remedies voor menopauze

Sommige vrouwen zeggen dat ze baat hadden bij bepaalde huismiddeltjes. Daarnaast zou complementaire en alternatieve geneeskunde verlichting kunnen bieden. Wees echter voorzichtig. Over de veiligheid en doeltreffendheid van deze behandelingen is weinig geweten. Ze kunnen ook een wisselwerking hebben met andere medicijnen die je gebruikt, of zelf bijwerkingen hebben. Overleg met je huisarts voordat je een van deze remedies probeert. 

Sommige alternatieve behandelingen kunnen zijn: 

• Fyto-oestrogenen (plantaardige oestrogenen). Dit zijn oestrogenen die van nature voorkomen in voedingsmiddelen zoals peulvruchten, bonen en zaden. Of deze de symptomen van de menopauze kunnen verlichten, valt nog af te wachten. Studies waarin dit is onderzocht wezen echter uit dat ze niet doeltreffend zijn. Je mag uiteraard kikkererwten eten, maar doe het om culinaire en niet om medische redenen. 
• Bio-identieke hormonen. Deze hormonen zijn afkomstig van plantaardige bronnen, maar van veel van deze hormonen is de werkzaamheid niet bewezen. Ook zijn ze niet gereguleerd zoals de hormonen die in HRT worden gebruikt. 
• Accupunctuur. Sommige vrouwen vinden dat het tijdelijk verlichting biedt voor symptomen zoals opvliegers. Er bestaat echter weinig onderzoek waarmee de doeltreffendheid ervan wordt aangetoond. 
• Hypnose. Sommigen zeggen dat hypnose opvliegers kan verlichten en de slaapkwaliteit kan verbeteren. 
   

Wanneer moet je een arts raadplegen?

Je kunt best een afspraak maken met je huisarts als 

• je symptomen hebt waar je moeilijk mee kan leven; 
• je tekenen van de menopauze opmerkt en jonger bent dan 45 jaar; 
• je merkt dat je bloedt na de menopauze. 

Veelgestelde vragen

Hoelang duurt de menopauze?

De menopauze zelf is per definitie de dag dat je 12 opeenvolgende maanden geen menstruatie hebt gehad. De fase die eraan voorafgaat, de perimenopauze, kan jaren duren. Na de menopauze ben je postmenopauzaal.

Wat betekent het als een vrouw in de menopauze zit?

Vaak wordt er verwezen naar de perimenopauze, wanneer een vrouw veranderingen doormaakt als gevolg van afnemende oestrogeenniveaus wanneer de menopauze nadert. De menopauze zelf is het moment waarop de menstruatie voorgoed is gestopt en een vrouw niet meer zwanger kan worden.

Op welke leeftijd begint de menopauze bij vrouwen?

De menopauze treedt meestal op wanneer vrouwen 45-55 jaar oud zijn, maar de perimenopauze kan al tussen 35 en 40 jaar beginnen.

Kun je zwanger worden na de menopauze?

Nee. Als een vrouw eenmaal de menopauze heeft doorgemaakt, is ze niet meer vruchtbaar en kan ze niet zwanger worden. Het is echter nog steeds mogelijk voor een vrouw om zwanger te worden tijdens de perimenopauze als ze nog steeds ovuleert. Vergeet niet dat de vruchtbaarheid daalt vanaf 35 jaar.

Wat gebeurt er met het lichaam van een vrouw na de menopauze?

Als je eenmaal postmenopauzaal bent, verdwijnen veel van de symptomen van de menopauze geleidelijk aan. Je kunt niet meer zwanger worden en je hebt geen menstruatie meer.

Waar het op neer komt 

Er gebeurt veel met je lichaam in deze levensfase. Hormonale veranderingen kunnen leiden tot ongemakkelijke symptomen zoals opvliegers, stemmingswisselingen, een droge huid en vermoeidheid. Een gezonde levensstijl kan bepaalde symptomen verlichten. Als je echter hevige symptomen hebt, kan je huisarts een behandeling zoals HRT voorschrijven. Je kunt de menopauze niet tegenhouden, maar je kunt zeker bepaalde dingen doen om de overgang gemakkelijker te maken. Na verloop van tijd zullen de symptomen afnemen.