Alles over ongesteldheid (menstruatie)

Zelfs al ben je elke maand ongesteld, het kan goed zijn dat je lang niet alles weet over je ongesteldheid - of menstruatie om de wetenschappelijke term te gebruiken. Weet je waarom het gebeurt? Hoe je het kunt voorspellen? Of wat je kunt doen tegen menstruatiekrampen of andere symptomen die je rond die tijd van de maand hebt? Als je dat niet weet, ben je bij ons aan het juiste adres! We leggen je dit en nog veel meer uit, inclusief hoelang een menstruatie doorgaans duurt en of je menstruatie kunt opwekken of stoppen. Lees snel verder!

Wat is de menstruatiecyclus?

Voordat we het specifiek over deze periode van de maand gaan hebben, is het belangrijk om een overzicht te geven van de menstruatiecyclus, zodat je beter begrijpt waarom menstruatie überhaupt plaatsvindt.

Je menstruatiecyclus is per definitie een 'cyclisch proces' van ongeveer een maand, waarbij de eerste dag van de menstruatie (d.w.z. het begin van je ongesteldheid) het begin is en de dag vóór je volgende menstruatie het einde van een menstruatiecyclus is. Dit is wat er gebeurt tijdens een normale menstruatiecyclus: 

1. De eierstokken krijgen een chemisch signaal van follikelstimulerend hormoon (FSH), waardoor sommige follikels (onrijpe eicellen) in de eierstokken beginnen te ontwikkelen.  
2. Uiteindelijk wordt één eicel dominant en als het rijp is, geeft de eierstok het volwassen eicel vrij in de eileider, waar het eicel bevrucht kan worden als er sperma aanwezig is.  
3. Op het moment waarop de eierstok zich voorbereidt op het vrijgeven van een eicel, wordt het baarmoederslijmvlies dikker ter voorbereiding op het ontvangen van een bevruchte eicel. 
4. Het eicel reist door de eileider. 
5. Als het eicel niet binnen 24 uur na de ovulatie wordt bevrucht, sterft het af en verlaat het uiteindelijk het lichaam tijdens je menstruatie. 
6. Het baarmoederslijmvlies laat los en verlaat het lichaam als menstruatiebloed.  

De menstruatiecyclus wordt geregeld door hormonen, zoals oestrogeen, progesteron, follikelstimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH). Lees hier meer voor meer informatie over de menstruatiecyclus en ovulatie​.

Wat is menstruatie?

Menstruatie is het deel van de menstruatiecyclus waarbij een vrouw een paar dagen uit haar vagina bloedt. 

Gemiddeld duurt de menstruatie tussen drie en acht dagen, meestal ongeveer vijf dagen. Veel vrouwen melden dat hun zwaarste bloeding in de eerste twee dagen plaatsvindt. 

Als je menstruatie het zwaarst is, merk je misschien dat het bloed helder of donkerrood is en dat het roze, bruin of zelfs zwart wordt als de bloeding veel lichter is. 

Gemiddeld verlies je ongeveer 5 tot 12 theelepels (dat is 30 tot 72 milliliter) bloed tijdens je menstruatie, hoewel sommige vrouwen meer of minder bloeden. Het bloed kan ook klonterig zijn. Dat is allemaal normaal.

Hoe vaak word je ongesteld?

Omdat de menstruatie het begin van een nieuwe menstruatiecyclus inluidt, lijkt het logisch om elke 28 dagen ongesteld te worden - maar dat is een schoolvoorbeeld. In het echte leven gaat het een beetje anders. Niet alle vrouwen hebben een typische menstruatiecyclus van 28 dagen en het is normaal dat het aantal dagen in je menstruatiecyclus varieert van 21 tot 40 dagen. 

Bovendien verschilt het aantal dagen van de menstruatiecyclus niet alleen van vrouw tot vrouw, veel vrouwen merken zelfs verschillen tussen de cycli.  

Op welke leeftijd beginnen en stoppen de menstruaties normaal gesproken?

De meeste meisjes worden voor het eerst ongesteld rond de leeftijd van 12 jaar, maar dit gebeurt niet altijd. Er is een brede leeftijdscategorie die als normaal wordt beschouwd - ergens tussen 10 en 16 jaar. Hoe vaak je ongesteld wordt kan variëren, net als de leeftijd waarop een meisje ongesteld wordt. Als je 16 bent en je bent nog niet ongesteld geweest, moet je je arts raadplegen. 

Je blijft menstrueren tot de menopauze, die zich gemiddeld aandient rond de leeftijd van 51 jaar, maar dit kan gebeuren op elk moment in de periode vanaf eind veertig tot halverwege de vijftig. Soms maken vrouwen een vroege menopauze door. Hiervan is sprake als het vóór de leeftijd van 45 jaar gebeurt, hoewel dit ongebruikelijk is.

Als je zwanger wordt of bepaalde hormonale anticonceptiemiddelen gebruikt, kunnen menstruaties natuurlijk ook stoppen, maar als je eenmaal bent bevallen en geen borstvoeding meer geeft, of als je bent gestopt met het gebruik van dit soort anticonceptie, zouden je menstruaties moeten terugkeren. Als de menopauze eenmaal voorbij is, stopt de menstruatie voorgoed.

Wat zijn de signalen en symptomen van je menstruatie?

Behalve vaginale bloeding, kun je tijdens je menstruatie de volgende symptomen krijgen: 

• Krampen in de buik of het bekkengebied 
• Pijn rond de vagina
• Pijn in de onderrug 
• Opgeblazen gevoel
• Gevoelige, gespannen of pijnlijke borsten 
• Verandering van eetlust
• Stemmingswisselingen en/of prikkelbaarheid 
• Hoofdpijn 
• Vermoeidheid 

Enkele van de bovenstaande symptomen kunnen zich voordoen tijdens de menstruatie, maar je kunt ook soortgelijke symptomen hebben in de aanloop naar de menstruatie; we noemen dat premenstrueel syndroom (PMS)​. 

De symptomen van PMS kunnen zijn:

• opgeblazen gevoel 
• gevoelige borsten 
• stemmingswisselingen en/of prikkelbaarheid 
• puistjes en acne 
• vettig haar 
• minder zin in seks

Wat kun je doen tegen symptomen zoals menstruatiepijn?

Sommige vrouwen hebben geen klachten tijdens hun menstruatie, andere vrouwen kunnen pijn, hevige bloedingen of intense PMS-symptomen ervaren. In de volgende secties beschrijven we wat je kunt doen tegen sommige hinderlijke symptomen van je menstruatie. 

Menstruatiekrampen stoppen

Menstruatiepijn is een van de meest voorkomende klachten die vrouwen rond hun ongesteldheid hebben. Deze menstruatiekrampen komen veel voor en worden veroorzaakt door het samentrekken van de baarmoeder (de contractie helpt het bloed naar buiten te duwen). Bij sommige vrouwen kan dat zeer pijnlijk zijn. 

Je kunt een paar dingen doen om menstruatiepijn te verlichten: 

• Doe wat oefeningen​. Soms kan lichaamsbeweging helpen bij het verlichten van menstruatiekrampen. 
• Vraag aan je arts of vrij verkrijgbare pijnstillers geschikt zijn voor je​. Je arts kan je adviseren over de juiste middelen voor pijnverlichting als je last hebt van menstruatiepijn. 
• Bespreek met je arts wat er mogelijk is op het gebied van hormonale anticonceptie​. Je arts kan de anticonceptiepil, een injectie, pleister, enz., voorschrijven om de pijn te verminderen. 

Omgaan met zware menstruatie

In sommige gevallen kan de menstruatie zeer hevig zijn en verlies je veel bloed. Als je merkt dat dit je leven moeilijk maakt, neem dan contact op met je arts. Behandeling is soms mogelijk met bepaalde hormonale anticonceptiva en ontstekingsremmende pillen, en je arts kan je helpen de juiste middelen hiervoor te vinden. 

Omgaan met PMS

Een paar veranderingen in levensstijl kunnen de symptomen van PMS helpen verlichten, bijvoorbeeld

• regelmatig aan lichaamsbeweging doen 
• een gezond en uitgebalanceerd dieet volgen 
• zeven tot acht uur slapen per nacht
• stress verminderen
• niet roken 
• niet te veel alcohol drinken

Soms kan het nemen van pijnstillers zoals ibuprofen of paracetamol helpen bij pijn die verband houdt met PMS. 

Het kan een goed idee zijn om ongeveer twee tot drie cycli een dagboek bij te houden van je symptomen, zodat je bij de arts beter kunt uitleggen wat je klachten zijn en wanneer ze zich voordoen. 

Hygiëneproducten voor de menstruatie

Als je ongesteld wordt, zijn er veel producten op de markt die je helpen droog te blijven en lekken te voorkomen. Dit zijn bijvoorbeeld: 

• Maandverband​. Absorberend maandverband, zoals van Always, blijft plakken in je ondergoed en neemt het bloed op. Je moet het om de zoveel tijd vervangen en na gebruik weggooien. 
• Tampons​. Dit absorberende menstruatieproduct - zoals Tampax - wordt vaginaal ingebracht. Een voordeel hiervan is dat je nog steeds kunt gaan zwemmen als je ongesteld bent. Een ander voordeel van tampons is dat je tijdens het gebruik elk type ondergoed kunt dragen. 
• Menstruatiecups​. Dit is een silicone cup die in de vagina wordt ingebracht. Hij is herbruikbaar, omdat hij kan worden gesteriliseerd in kokend water. 
• Menstruatiebroekjes. Menstruatieondergoed dat je kunt dragen in plaats van het traditionele maandverband of tampons, groeit in populariteit.​
   

Je menstruatie volgen

Veel vrouwen houden regelmatig bij hoe hun menstruatie verloopt. Dit kan je helpen te ontdekken hoelang je cyclus meestal is en of de cyclus regelmatig is. Volgen heeft veel voordelen: je kunt je voorbereiden op menstruatiesymptomen of afspraken plannen en het kan een deel van de stress wegnemen, omdat je niet overvallen wordt door je menstruatie. 

Je kunt ook menstruatiesymptomen volgen, zoals hoofdpijn, stemmingswisselingen en verandering in eetlust, en het kan je helpen bij het controleren van onregelmatige menstruaties, doorbraakbloedingen of abnormale afscheiding in de loop van je cyclus. 

Het bijhouden van je cyclus is ook handig als je probeert zwanger te worden, omdat het je helpt onthouden wanneer je een ovulatietest moet doen om je vruchtbare dagen te voorspellen of wanneer je een zwangerschapstest moet doen​. 

Je kunt je menstruatie op verschillende manieren volgen: 

• Een menstruatie-app.​ Er zijn veel apps voor het bijhouden van de cyclus. Meestal berekenen ze jouw cycluslengte met behulp van een kalendermethode en geven ze een redelijk goede indicatie van het moment waarop je menstruatie zou moeten beginnen. Maar omdat ze je hormonen niet echt meten, kan de voorspelling soms een beetje afwijken. De meeste apps helpen je ook bij het volgen van andere symptomen, zodat je voor jezelf in kaart kunt brengen hoe je je voelt op verschillende momenten van de maand. 
• Zelf opschrijven​. Een beetje lowtech, maar het principe werkt hetzelfde als bij een app, je kunt gewoon een kalender of dagboek gebruiken om aantekeningen te maken van eventuele PMS-symptomen of gewoon de dagen aankruisen waarop je ongesteld bent. Je kunt er zelfs een kleurcode aan geven, op basis van de zwaarte van je bloeding per dag. 
   

Hoe weet je of je menstruatie normaal is?

Er is niet echt één definitie van wat normaal is als het gaat om je menstruatiecyclus. En je ervaring kan zelfs veranderen van de ene menstruatie naar de andere of tijdens verschillende fasen van je leven. 

Je menstruatie kan ook iets anders zijn dan bij vriendinnen en familieleden. Die van jou kan bijvoorbeeld langer of korter zijn, zwaarder of lichter, regelmatig of onregelmatig in vergelijking met die van hen. Dit betekent niet dat er iets mis is.

Houd er wel rekening mee dat het uitblijven van een menstruatie kan betekenen dat je zwanger bent en in sommige gevallen kan een verandering in je cyclus of gebruikelijke menstruatie duiden op een gezondheidsprobleem. Als je je zorgen maakt over je menstruatiecyclus, kun je de situatie het beste voorleggen aan je arts. 

Als je vermoedt dat je zwanger bent, kun je een zwangerschapstest doen om zekerheid te krijgen.  

Wat betekent een (doorbraak)bloeding tussen menstruaties?

Bloedingen of doorbraakbloedingen tussen menstruaties kunnen worden veroorzaakt door 

• een infectie 
• afwijkingen in de baarmoederhals 
• zwangerschap (innestelingsbloeding​)
• kanker (in zeldzame gevallen) 

Raadpleeg je arts als je bloedingen opmerkt tussen de menstruaties of na het vrijen. 

Kun je de menstruatie opwekken of stoppen?

Ja, het is mogelijk om een menstruatie op te wekken of uit te stellen, bijvoorbeeld als er een belangrijke gebeurtenis in je leven plaatsvindt. Dit is echter ingewikkeld, omdat voor de meest betrouwbare manier om de menstruatie op te wekken of uit te stellen, vaak hormonale interventie nodig is. Overleg met je arts als je meer wilt weten over de mogelijkheden.

Ik ben niet ongesteld geworden, maar ik weet zeker dat ik niet zwanger ben, wat is er aan de hand?

Vertraagde of gemiste menstruatie - als zwangerschap niet de oorzaak is - kan worden veroorzaakt door: 

• Een hormonale onbalans​. Dit kan worden behandeld met hormoontherapie, die je arts met je kan bespreken en indien nodig kan voorschrijven. 
• Gewichtsproblemen​. Ondergewicht - vooral als een eetstoornis de oorzaak is - of overgewicht kan anovulatie veroorzaken, wat betekent dat er geen eicel vrijkomt tijdens een cyclus en je niet ongesteld wordt. Anovulatie kan een chronische aandoening zijn. Een gezond gewicht bereiken, of dichter bij een gezond gewicht komen, kan helpen om de menstruatie te laten terugkeren. Vraag je arts wat een gezond gewicht voor je is en hoe je dit kunt bereiken.
• Te veel beweging​. Als intensieve training anovulatie heeft veroorzaakt, kan het consumeren van meer calorieën of het verminderen van de hoeveelheid lichaamsbeweging (of beide) helpen om de menstruatiecyclus te laten terugkeren. 
• Stress. Soms kan stress tot gevolg hebben dat een menstruatie uitblijft of te laat komt, dus beter omgaan met stress kan helpen.  
• Je nadert de menopauze​. Als je de menopauze nadert, worden de cycli in het begin vaak korter en later kan de tijd tussen menstruaties juist langer worden, totdat de menstruatie helemaal uitblijft.

Ben je bezorgd over uitblijvende menstruatie - en je hebt een zwangerschapstest gedaan die negatief was - overleg dan met je arts om de oorzaak te achterhalen en deskundig advies te krijgen over wat je kunt doen om eventuele onderliggende problemen op te lossen. 

Ik wil niet meer ongesteld worden, kan dat?

Het is mogelijk om de menstruatie te stoppen met bepaalde anticonceptiva, die worden geïnjecteerd of geïmplanteerd, en ook met bepaalde spiraaltjes. Als je niet meer ongesteld wilt worden, overleg dan met je arts over de mogelijkheden.

Wanneer moet je naar een dokter?

Met vragen over je menstruatie of menstruatiecyclus kun je het beste naar je arts gaan. Doe dat in ieder geval als: 

• De menstruatie op je 16e nog niet is begonnen 
• Je (doorbraak)bloedingen hebt tussen de menstruaties 
• Je PMS-symptomen hebt die je dagelijkse leven sterk beïnvloeden en als levensstijlveranderingen of vrij verkrijgbare geneesmiddelen niet hebben geholpen 
• Je extreem pijnlijke menstruaties hebt, die gepaard gaan met symptomen zoals vermoeidheid, bekkenpijn, onregelmatige cycli of pijn tijdens het vrijen of als je naar het toilet gaat 
• Je veel menstruaties hebt gemist en je bent niet zwanger
• Je een zwangerschapstest hebt gedaan en de uitslag was positief 
   

Veelgestelde vragen

Waarom word ik ongesteld?

Als een eicel niet wordt bevrucht, dalen de niveaus van de hormonen oestrogeen en progesteron, en stoot de baarmoeder het slijmvlies af dat verdikt is als voorbereiding op een embryo. Via een menstruele bloeding verwijdert je lichaam dit baarmoederslijmvlies uit de baarmoeder.

Hoeveel dagen menstrueren vrouwen?

Meestal drie tot acht dagen, maar gemiddeld duurt het ongeveer vijf dagen, waarbij de meeste vrouwen merken dat de zwaarste bloeding in de eerste twee dagen optreedt.

Hoe zorg je ervoor dat de menstruatie sneller komt?

Er is geen bewijs dat het mogelijk is om je menstruatie sneller te laten komen, hoewel er verhalen gaan dat lichaamsbeweging, ontspanningsmethoden of zelfs een orgasme de menstruatie kunnen opwekken.

Wat gebeurt er tijdens een menstruatiecyclus?

De menstruatiecyclus heeft vier fasen:

• Je menstruatie begint (baarmoederslijmvlies wordt afgestoten)
• De follikels in de eierstok rijpen en er ontwikkelt zich een eicel
• Een eicel komt vrij in de eileider
• Het slijmvlies van de baarmoeder wordt dikker ter voorbereiding op een embryo, maar als de eicel niet wordt bevrucht, dalen de progesteron- en oestrogeenspiegels en begint de cyclus opnieuw.

Kun je zwanger worden tijdens je menstruatie?

Ja, het is mogelijk zwanger te worden tijdens je menstruatie, maar het hangt ervan af wanneer je ovuleert in je cyclus. Als je bijvoorbeeld nog steeds ongesteld bent op dag 5 en je ovuleert op dag 10 van je menstruatiecyclus, bestaat de kans dat je 5 dagen na je menstruatie zwanger wordt, omdat sperma tot 5 dagen in je lichaam kan overleven.

Is een menstruatie van 2 dagen normaal?

Hoewel dit onder het gemiddelde is, is het heel normaal om een menstruatie van twee dagen te hebben. Raadpleeg je arts als je je zorgen maakt.

Is het normaal om 10 dagen ongesteld te zijn?

Als je regelmatig langer dan acht dagen menstrueert, raadpleeg dan je arts om eventuele medische problemen uit te sluiten die deze langere menstruatie mogelijk kunnen veroorzaken.

Waar het op neer komt

Hoewel bijna alle vrouwen te maken krijgen met menstruatie, zal geen enkele ervaring hetzelfde zijn.  Sommige menstruaties zijn zwaarder, andere lichter; sommige cycli zijn korter, andere langer. Het is belangrijk om te weten dat menstruatie bij het leven hoort en dat je veel van de ongemakken die ermee gepaard gaan, kunt bestrijden met een verandering van levensstijl of met hulp van je arts. Mocht je, op basis van jouw persoonlijke cyclus en de geschiedenis daarvan, iets verontrustends of ongebruikelijks opmerken, neem dan contact op met je arts. Hij of zij kan een behandeling aanbevelen of je geruststellen als er niets aan de hand is.