Alles over de luteale fase

Wist je dat er een fase in je menstruatiecyclus is die na de ovulatie komt en die net zo belangrijk is om je lichaam voor te bereiden op een zwangerschap? Lees verder om alles te weten te komen over de luteale fase, wat het is, wat er tijdens deze fase gebeurt en hoelang ze duurt. Ontdek ook of je basale lichaamstemperatuur aangeeft wanneer je in de luteale fase bent beland, wat een korte luteale fase betekent voor je kansen om zwanger te raken en nog veel meer!

Wat is de luteale fase?

De menstruatiecyclus bestaat uit vier fases: 

• Menstruatie 
• De folliculaire fase
• Ovulatie
• De luteale fase. 

De luteale fase van de menstruatiecyclus is de tijd tussen de ovulatie en je volgende menstruatie. Tijdens de luteale fase helpt progesteron, dat door het corpus luteum (de lege follikel die in de eierstok achterblijft nadat een eicel is vrijgekomen) wordt geproduceerd, het baarmoederslijmvlies dikker te maken zodat een bevruchte eicel zich kan innestelen.

Wat gebeurt er tijdens de luteale fase?

• Zodra een eicel is vrijgekomen uit de eierstok en door de eileider is gereisd, wordt de follikel waar de eicel was gerijpt een structuur die het corpus luteum wordt genoemd. 
• Het corpus luteum produceert twee weken lang progesteron en sterft dan af als er geen bevruchting plaatsvindt. 
• Progesteron dat tijdens de luteale fase wordt geproduceerd, zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies dikker wordt, zodat een bevruchte eicel zich in het baarmoederslijmvlies kan innestelen.
• Als de eicel door sperma wordt bevrucht, hecht deze zich vast in het baarmoederslijmvlies. 
• Als er geen bevruchting plaatsvindt, krimpt het corpus luteum en sterft het af en daalt het progesteronniveau. Het verdikte baarmoederslijmvlies wordt afgestoten en de volgende menstruatie begint. 

Wanneer begint deze fase en hoelang duurt ze?

De luteale fase is de tijd tussen de ovulatie en de eerste dag van je menstruatie. Hoe ver ben je dan precies in je menstruatiecyclus? In een regelmatige cyclus duurt de luteale fase ongeveer van dag 15 tot dag 28 van een cyclus van 28 dagen. In werkelijkheid is het iets ingewikkelder dan dat. 

De eerste dag van de luteale fase hangt af van de dag waarop de ovulatie plaatsvindt en zelfs in een standaardcyclus van 28 dagen varieert het tijdstip waarop de ovulatie precies plaatsvindt. Hoewel de ovulatie het vaakst plaatsvindt op dag 15 van de menstruatiecyclus, bleek uit een studie van Soumpasis et al. (2020)¹ dat in cycli die 28 dagen duren de werkelijke dag van de ovulatie op 10 dagen verschillende dagen kan vallen.  Bovendien had slechts 12,4% van de vrouwen in het onderzoek een normale cyclus van 28 dagen. 

In een andere studie van Crawford et al. (2017)² is een variatie in de lengte van de luteale fase vastgesteld. De luteale fase kon variëren van 7 tot 19 dagen bij vrouwen met een 28-daagse cyclus, met een gemiddelde lengte van 14 dagen.

En er is meer: de lengte van de luteale fase kan voor eenzelfde vrouw van cyclus tot cyclus verschillen, wat betekent dat een vrouw elke cyclus op een andere dag ovuleert en dus ook op verschillende dagen in de luteale fase komt. 

Symptomen van de luteale fase

Het kan zijn dat je in de luteale fase van je cyclus komt en geen symptomen ervaart. Na de ovulatie ondergaat je lichaam echter een verandering in de hormoonniveaus, omdat het corpus luteum progesteron vrijgeeft totdat het krimpt en afsterft (als er geen bevruchting plaatsvindt). Hierdoor kun je tegen het einde van de luteale fase last krijgen van het dalende progesteronniveau. 

De verandering in het progesteronniveau als je menstruatie nadert, kan symptomen veroorzaken van PMS (premenstrueel syndroom), zoals:

• Stemmingswisselingen 
• Prikkelbaarheid 
• Angst 
• Vermoeidheid 
• Opgeblazen gevoel 
• Gevoelige borsten 
• Hoofdpijn 
• Puistjes of vlekjes 
• Veranderingen in eetlust 
• Veranderingen in libido 

Hoe wordt de basale lichaamstemperatuur beïnvloed tijdens de luteale fase?

Onder invloed van progesteron dat na de ovulatie door het corpus luteum wordt geproduceerd, stijgt de basale lichaamstemperatuur (BBT) van een vrouw lichtjes met ongeveer 0,3-0,6 graden Celsius (0,5-1 graden Fahrenheit). De temperatuur blijft verhoogd tot de menstruatie, waarna de lichaamstemperatuur weer de referentiewaarde bereikt. Als je zwanger wordt, kan je BBT zelfs na je gemiste menstruatie verhoogd blijven. 

Door tijdens je cyclus je basale lichaamstemperatuur te meten, kun je zien of je al een ovulatie hebt gehad en in de luteale fase bent gekomen.

Korte en lange luteale fases

De luteale fase is belangrijk omdat in deze fase het baarmoederslijmvlies dikker kan worden, zodat een bevruchte eicel zich later kan innestelen. Een korte luteale fase duurt per definitie 11 dagen of minder vanaf de dag van de ovulatie tot de eerste dag van de volgende menstruatie. Het grootste probleem met een korte luteale fase is dat het baarmoederslijmvlies mogelijk niet voldoende tijd krijgt om dikker te worden zodat een bevruchte eicel zich kan innestelen.

Uit een studie uit 2018² bleek echter dat vrouwen met een korte luteale fase weliswaar op korte termijn minder vruchtbaar waren, maar dat ze over een periode van 12 maanden evenveel kans hadden om zwanger te worden dan vrouwen met een normale luteale fase (die 12 tot 14 dagen duurt). 

Lange luteale fases (langer dan 14 dagen) kunnen het gevolg zijn van een verstoord hormoonevenwicht, zoals bij polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS). Als je echter meer dan 14 dagen geleden je ovulatie hebt gehad en je menstruatie blijft uit, kun je zwanger zijn.

Oorzaken van een verstoorde luteale fase: Wat is het, symptomen en behandeling

Een verstoorde luteale fase (soms ook naar verwezen als luteale fase-deficiëntie of luteale fase-insufficiëntie) is een aandoening waarbij de ontwikkeling van het endometrium (het binnenste baarmoederslijmvlies) abnormaal is. Bij een vrouw met een verstoorde luteale fase verdikt haar baarmoederslijmvlies elke maand onvoldoende, waardoor het voor haar moeilijk is om een zwangerschap te dragen. 

Wat veroorzaakt een verstoorde luteale fase?

De precieze oorzaak staat nog ter discussie. Een mogelijke oorzaak is echter dat de hoeveelheid progesteron die door het corpus luteum wordt afgescheiden te laag is. Een andere mogelijke oorzaak is dat het baarmoederslijmvlies niet normaal reageert op progesteron.

Wat zijn de symptomen van een verstoorde luteale fase?

De mogelijke symptomen van een verstoorde luteale fase zijn: 

• Een luteale fase die 11 dagen of minder duurt 
• Bloedverlies voor de menstruatie 
• Een langzame of geringe stijging van je BBT na de ovulatie 
• Problemen om zwanger te raken 
• Herhaalde miskramen 

Om een diagnose te kunnen stellen, kan je arts verdere tests aanbevelen als een verstoorde luteale fase wordt vermoed, hoewel deze aandoening niet met één test kan worden vastgesteld. 

Hoe wordt een verstoorde luteale fase behandeld?

Als je een verstoorde luteale fase hebt, hangt de behandeling echt af van je specifieke situatie en kan alleen je arts je adviseren over de juiste handelwijze. Ziehier echter een aantal behandelingen om een verstoorde luteale fase te behandelen: 

• Het stimuleren van de groei van follikels met behandelingen zoals clomifeencitraat of humane menopauzale gonadotrofines (hMG) 
• Het voorschrijven van extra hCG (humaan choriongonadotrofine) om de afscheiding van progesteron uit het corpus luteum te verbeteren 
• Het voorschrijven van extra progesteron (via injectie, oraal of vaginale zetpillen) na de ovulatie.  

Veelgestelde vragen

Hoe voel je je tijdens de luteale fase?

Het kan zijn dat je in de luteale fase zit en niets anders merkt, hoewel het niet ongewoon is om symptomen van PMS te voelen tijdens de laatste stadia van de luteale fase, wanneer het progesteronniveau daalt. Mogelijke symptomen zijn:

• prikkelbaarheid
• angst
• gevoelige borsten
• vermoeidheid
• opgeblazen gevoel

Kun je zwanger worden in de luteale fase?

Ja, maar als je eenmaal je ovulatie hebt gehad, kan het eitje maar 12-24 uur overleven. Je kunt alleen zwanger worden op de eerste dag van de luteale fase.

Hoelang duurt een normale luteale fase?

De gemiddelde duur van de luteale fase is 14 dagen, maar dit kan langer of korter zijn, afhankelijk van je cycluslengte en wanneer je ovuleert tijdens de cyclus.

Hoe bereken ik mijn luteale fase?

Als je een ovulatietest gebruikt, weet je wanneer je een LH-toename ziet dat je binnen de volgende 24 tot 36 uur zult ovuleren. Dit betekent dat je na ongeveer 24 tot 36 uur in de luteale fase komt. Als je je BBT bijhoudt, is een stijging van je BBT een indicatie dat je al een ovulatie hebt gehad en in de luteale fase komt.

De luteale fase duurt van de ovulatie tot de dag voordat je menstruatie begint.

Begint de luteale fase op de dag van de ovulatie?

De luteale fase begint de dag na de ovulatie en eindigt de dag voordat je menstruatie begint.

Hoe kan ik mijn luteale fase op natuurlijke wijze verlengen?

Als je een korte luteale fase hebt en je zorgen maakt dat je hierdoor minder makkelijk zwanger zou worden, praat dan met je arts over je behandelingsmogelijkheden en of er natuurlijke middelen bestaan om je luteale fase te verlengen.

Waar het op neer komt

De luteale fase speelt een belangrijke rol in de vroege zwangerschap, omdat de baarmoeder zich voorbereidt op de innesteling van een bevruchte eicel. 

De luteale fase duurt van de dag na de ovulatie tot de dag voordat je menstruatie begint. Deskundigen zeggen dat de gemiddelde duur van de luteale fase 14 dagen is, maar de normale duur is zeer uiteenlopend. Houd er rekening mee dat de lengte van de luteale fase kan verschillen van vrouw tot vrouw, en ook van cyclus tot cyclus. Het kan variëren op basis van de lengte van je menstruatiecyclus en op welk moment je ovuleert tijdens de cyclus.